ELÜS Piyasasında Arpa, Buğday, Çavdar, Çeltik, Fındık, Mercimek, Mısır, Nohut, Pamuk, Soya Fasulyesi, Ayçiçeği tohumu, Fasulye, Kabuklu Antep Fıstığı, Kuru Kayısı, Tritikale, Yulaf ve Zeytin’e dayalı olarak çıkarılan ELÜS’ler işlem görmektedir.

ISIN kodları, ulusal ve uluslararası sermaye piyasası işlemlerine söz konusu menkul kıymet işlemlerinin tam otomasyon ortamında gerçekleştirilmesi için menkul kıymetlere uluslararası standartlara uygun olarak, Türkiye’yi temsilen ilk iki harfi “TR” olmak kaydı ile toplam 12 haneden oluşacak şekilde tanımlanan yegane uluslararası menkul kıymet tanımlama kodudur.

ELÜS’lerin alım-satım işlemleri, ÜPAK internet ve mobil şube uygulamaları üzerinden yatırımcılar tarafından aracı olmaksızın doğrudan emir girme yoluyla gerçekleştirilecektir. TÜRİB’de ELÜS alım satımı gerçekleştirmek isteyen tüm yatırımcıların işlem yapmaya başlamadan önce bir ÜPAK'a başvurarak gerekli tüm bilgi ve belgelerle kayıt altına alınması ve TÜRİB Merkez ÜPAK gibi Takas Merkezi Üyeleri’nden birinde yatırım hesabı açması zorunludur.

Yatırımcıların ELÜS Piyasasında yapmış oldukları işlemlerin takası İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından gerçekleştirilecek olup, yatırımcıların satın alacakları ELÜS’lere ilişkin bedeli hesaplarına alım emrini sisteme girmeden önce yatırması esastır. Aynı şekilde, yatırımcıların satacakları ELÜS’leri satış emrini sisteme iletmeden önce hesaplarında hazır bulundurmaları esastır.

TÜRİB’de ELÜS’ler üzerinde resmi tatil günleri haricinde hafta içi tam çalışma günlerinde 10:00-13:00 ve yarım çalışma günlerinde ise 10:00 – 11:00 saatleri arasında işlem yapmak mümkündür. Seans saatleri haricinde de piyasaya emir iletimi yapılabilir.

MKK sicil numaranızı ilgili yatırım hesabınızı açtığınız kurumdan (aracı kurum/banka) ya da e-devlet şifreniz ile Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’nin www.mkk.com.tr web sitesinden, e-ÜRÜN bölümünden (giriş için tıklayınız), “Benim Sayfam/Üyelik/Profil Bilgileri” kısmından öğrenmeniz mümkündür.

Birden fazla aracı kurum/bankada yatırım hesabınız olması durumunda, müşterisi olduğunuz ÜPAK internet ve mobil şubesinde tanımlama yaparak hangi saklama hesabını kullanacağınızı belirleyebilirsiniz.

TÜRİB’de işlem yapmanız için noterden “Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş.’de alım-satım işlemi yapabilir” ibaresinin yer aldığı vekaletname düzenlenmesi gerekmektedir. Not: Tüzel kişilerde, tüzel kişiliğin hak ehliyetinin tamamını kapsayıcı genel vekaletname ile işlem yapılması mümkündür.

Tüzel kişi olarak TÜRİB’de işlem gerçekleştirebilmeniz için; 1. Şirketiniz anonim şirket ise; yönetim kurulu kararı, 2. Şirketiniz limited şirket ise; müdürler kurulu kararı, 3. Şirketiniz şahıs şirketi ise, şahsın kendi imzası, gerekmekte olup, söz konusu karara yetkili kişilerce alındığını gösterir imza sirküleri eklenmelidir.

Çiftçiler de dahil tüm yatırımcıların TÜRİB'de işlem yapabilmek için ÜPAK'lara kayıt olması gerekmektedir.

ÜPAKlara kayıt olmak isteyen yatırımcıların lisanslı depolara ürün bırakmış olması zorunluğu bulunmamaktadır.

ELÜS alım satımı gerçekleştirmeyen lisanslı depoların ÜPAKlara yatırımcı olarak kayıt olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Lisanslı depoların ELÜS oluşturmaları için bir ÜPAK ile sözleşme imzalamaları gerekmektedir.

Yatırımcılar TÜRİB acentesi sıfatıyla hizmet veren ticaret borsalarına kayıt olduktan sonra TÜRİB sistemine kaydettirdikleri cep telefonlarına kullanıcı adı ve şifre gelir. Yatırımcılar, TÜRİB internet sitesinde yer alan TÜRİB İşlem Platformuna kullanıcı adı ve şifre ile giriş yaparak ELÜS alım satım işlemi gerçekleştirmeye başlayabilirler.

TÜRİB yatırımcı kayıtları için ücret talep etmemektedir ve TÜRİB acentelerinin yapmış oldukları yatırımcı kayıtlarından ücret alma yetkisi bulunmamaktadır.

Yatırımcılar, herhangi bir aracı kurum/bankada yatırım hesabı açtıklarında, kendilerine MKK sicil numarası tanımlanır. Söz konusu durum lisanslı depoda ürünü bulunan ve bulunmayan yatırımcılar açısından farklılık göstermemektedir.

Acente, yatırımcı doğru MKK sicil numarasını vermesine rağmen kayıt sırasında MKK sicil numarasını hatalı girdiyse kaydı düzeltebilir, sonrasında çağrı merkezi onayı ile yatırımcı sisteme kayıt olur. Eğer, yatırımcı yanlışlıkla farklı bir MKK sicil numarası verdiyse, yatırımcı doğru MKK sicil numarasını gösteren belge ile acenteye başvurur ve kayıt güncellenir.

Elektronik Kayıt Kuruluşu (Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.) tarafından ELÜS alım satım belgesi oluşturulur ve bu belge alıcı ve satıcı taraflara elektronik ortamda gönderilir. ELÜS alım satım belgesinin herhangi bir nedenle yatırımcıya iletilemediği durumlarda ilgili belge, yatırımcının başvurusu üzerine bir sonraki gün verilmek üzere takas üyesi aracı kurum/banka tarafından Merkezi Kayıt Sistemi üzerinden temin edilir. 03/06/2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 452 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ kapsamında 5300 sayılı Kanun kapsamında lisanslı depo işletmelerinde depolanan tarım ürünlerinin bu ürünleri temsil eden ELÜS vasıtasıyla alım satımında her bir el değiştirme aşamasında EKK tarafından ELÜS alım satım belgesi düzenleneceğinden ELÜS alım satımına taraf olanlar bu işlem için ayrıca fatura veya diğer herhangi bir belge düzenlemeyecek, alım satım işlemi EKK tarafından kendisine iletilen bilgilere göre düzenlenen ELÜS alım satım belgesi ile tevsik edilecektir. ELÜS alım satımına taraf olanların, EKK tarafından kendilerine iletilen ELÜS alım satım belgesinin kağıt çıktılarını vergi kanunlarının öngörmüş olduğu süreler dâhilinde muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmekle yükümlü olduklarını hatırlatmak isteriz. (Söz konusu Tebliğin tam metnine https://www.gib.gov.tr/node/87627 adresinden ulaşabilirsiniz.)

ELÜS Piyasasında işlem gerçekleştirmek üzere tekil hesap açılması esas olmakla birlikte, açılan tekil hesabın asıl hesap sahibinin vefatı durumunda müşterek hesaba dönüştürülmesi mümkün olabilmektedir.

Lisanslı depo işletmelerinin çıkardığı ELÜS’ler üzerinden gerçekleştirilen işlemlerle ilgili olarak; MKK’dan www.mkk.com.tr alınan raporlardan konu ile ilgili bilgilere ulaşılabilmektedir. Lisanslı depoların düzenleyeceği fatura kapsamında ELÜS Alım Satım belgeleri, Merkezi Kaydi Sistem uygulamasındaki ELÜS Raporları altında yer alan RP374 Lisanslı Depo Bazında ELÜS Alım Satım Bilgi Raporundan raporlanabilmektedir. Konuya ilişkin raporlama@mkk.com.tr e-posta adresinden detaylı bilgi alınması mümkündür. Lisanslı depo işletmelerinin kendi nam ve hesaplarına yatırımcı olarak TÜRİB’de işlem yapmaları durumunda uygulanan ücret tarifesine buradan ulaşabilirsiniz.

TMO tarafından onaylanan emirler, aynı iş günü 10.00’da TÜRİB'e aktarılacaktır. Yatırımcı kaydı olmadığı, doğru hesap tanımlanmadığı veya stok yetersizliği nedeniyle iptal olan TMO emirlerinin, yatırımcı kaydına/hesabına ilişkin gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra tekrar gönderilmesi gerekmektedir.

Normal seansta (TMO ve anlaşmalı virman dışındaki işlemlerde) girilen emirlerde; daha iyi fiyattan veya aynı fiyattan karşı emirler arasında önce fiyat sonra zaman önceliği olandan eşleşme gerçekleşmektedir. Buna ilaveten yapılması gereken herhangi bir husus bulunmamaktadır. TMO’nun satış emri ve satıcı tarafından alıcı bilgileri ile girilen anlaşmalı özel emirlerde alıcı tarafından onay verildikten sonra işlem gerçekleşmektedir.

ELÜS işlemlerinde TÜRİB tarafından alıcıdan kesilen herhangi bir ücret bulunmamaktadır. Yatırımcı işleminin gerçekleştiği hesabın bulunduğu takas üyesi (aracı kurum/banka) tarafında ise Takasbank Şartlı Virman Ücreti+BSMV ile takas üyesi komisyonu alınmaktadır. Takas üyesi tarafından uygulanan ücret detaylarının takas üyesi kuruluş ile iletişime geçmek suretiyle detaylı bir şekilde öğrenilmesi mümkün olup, söz konusu bilgi dikkate alınarak ilgili hesapta yeterli bakiye bulundurulması durumunda alış emri verildiğinde herhangi bir sorun ile karşılaşılmayacaktır. Özel emirlerde alıcı tarafın bakiyesinin yetersiz olması durumunda ise girilen satış emirleriyle ilgili işlemler iptal olarak gözükecektir.

TMO web sitesinde anlaşmalı olunan Lisanslı Depo İşletmesi (LİDAŞ) Listesi‘nde yer alan LİDAŞ’larda TMO’ya satış yapılması mümkündür. TÜRİB Platformunda TMO’ya satış yapılabilmesi için TÜRİB’de ELÜS’ün ihraç edildiği hesabın kaydının bulunması gerekmektedir. Satış talimatının doğru hesaptan verilmesi ve 09.30’a kadar da TMO’nun onaylaması durumunda işlem emrin verildiği gün gerçekleşir ve akşam 17.00’a kadar ödeme yapılır. Saat 09.30’dan sonraki verilen emirler ertesi gün Platformda işlenir ve aynı gün saat 17.00’a kadar ödenir.

Borsamız web sitesinde Günlük Bülten tarihsel olarak verilmektedir. Söz konusu ürünün işlem görmediği günlerde eski tarihli bültenlerden fiyat bilgisi edinilmesi mümkündür. Diğer yandan, ürünün sigortalanacağı tarihte ürün TÜRİB’de işlem görmemiş ise (veya TÜRİB açılış tarihi olan 26.07.2019’dan itibaren söz konusu üründe herhangi bir işlem gerçekleşmemiş ise) belirlenecek fiyat işlemi yapan tarafın inisiyatifindedir.

Elektronik kayıt kuruluşu olan Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) MKK tarafından istenen belgelerle başvurulması ile MKK nezdinde ilgili mirasçılara virman işlemi gerçekleştirilebilecektir. Konuya ilişkin olarak MKK’nın ihroperasyon@mkk.com.tr e-posta adresinden bilgi edinilmesi mümkündür.

ELÜS ile ilgili olarak, çiftçilere verilen Devlet desteğinde TÜRİB faaliyete geçtikten sonra bir değişiklik olmamış olup başlıca destekler aşağıda verilmektir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan detaylı bilgi edinilebilmesi mümkündür.

• Depo Kira Desteği
• Kredi Faiz Desteği
• Nakliye Desteği
• Analiz Desteği
• Vergi İstisnaları

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na 5904 sayılı Kanunla eklenen geçici 76. maddeyle 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkartılmasından doğan kazançların 31.12.2028* tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğu düzenlenmiş olup buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.

(*) 28.12.2023 tarihli ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “7491 Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” başlıklı Kanunun 14.Maddesiyle “193 sayılı Kanunun geçici 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan ‘31/12/2023’ ibaresi ‘31/12/2028’ şeklinde değiştirilmiştir.

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’nun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası; “Bu Kanun çerçevesinde ürün senedine bağlanmış tarım ürünlerinin haczi, ancak ürün senedinin haczi suretiyle yapılır.” hükmünü haizdir. Ayrıca, 12.11.2011 tarih ve 28110 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği’nin 5 inci maddesinde yer alan hükümler gereği Lisanslı Depolar uhdesindeki dayanak varlıkların tek başına haczi mümkün bulunmamakta, söz konusu dayanak varlık ancak elektronik ürün senedi (ELÜS) aracılığıyla haczedilebilmektedir. Haczin tesis edilmesine yönelik işlemler Elektronik Kayıt Kuralları’nın 17’nci maddesinde yer almakta olup söz konusu madde uyarınca haczin EKK üyesi banka ve finans kuruluşları tarafından ELÜS’lerin saklandığı hesaplar üzerinde uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede, İcra Müdürlükleri dahil yasal mercilerin, Lisanslı Depo İşletmeleri nezdindeki dayanak varlık olan fiziki ürün üzerinde haciz işlemi uygulaması, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde mümkün değildir.

Son depolama tarihi gelen bir ürüne ilişkin ELÜS, son depolama tarihi akşamı ELÜS olarak işleme kapatılır, TÜRİB İşlem Platformunda alım-satıma konu edilemez. Ürünler mudî tarafından teslim alınıp ürün olarak kullanılabilir, satılabilir. Konuya ilişkin Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği’nin 33 üncü maddesi düzenlemesi aşağıda verilmektedir: (1) Ürünün azami depolama süresi 24 ayı geçmemek üzere ürünün çeşidine göre Bakanlıkça belirlenir. Ürünün son depolama tarihine kadar geri alınması gerektiği, aksi takdirde ürünün lisanslı depo işletmesince satılabileceği hususu, mudiye veya yetkili temsilcisine lisanslı depo işletmesi tarafından son depolama tarihinden kırk beş gün önce bildirilir. (2) Son depolama tarihine kadar geri alınmayan ürünler, lisanslı depo işletmesince satılabilir. Bu durumda, depolama ücreti ve diğer masraflar satış bedelinden düşülerek geri kalan tutar yedi iş günü içinde ilgiliye ödenir. Bu fıkra uyarınca satılan ürünlere ilişkin düzenlenen ürün senetleri, lisanslı depo işletmesince derhal iptal edilerek mudiye bilgi verilir.

Hayır, TMO’dan alınan ürünler satılamaz.

Evet, bu noktada çiftçi olunması şartı aranmamaktadır. Yatırımcılar lisanslı depoya ürünlerini koyabilirler.

ÜPAK İnternet veya Mobil Şubesi üzerinden Portföyümdeki Ürünler veya Takip Ettiğim Ürünler kısmında bulunan bir ürünün üzerine tıklayarak görüntülenir. Alım emirleri için en iyi fiyat en yüksek fiyat, satım emirleri için ise en iyi fiyat en düşük fiyattır.

TÜRİB İşlem Platformunda iletilen emirler günlük emirlerdir. İletimi yapılan alım veya satım emirleri işleme dönmemesi halinde tam çalışma gününde saat 13:00, yarım çalışma gününde ise saat 11:00 itibari ile seansın bitmesini takiben silinir. Girilen emrin karşı emirle eşleşip işlem gerçekleşmesi, söz konusu ISIN’da uygun fiyat ve miktarlı karşı emrin olması ile ilgilidir. Uygun emir yoksa, eşleşme gerçekleşmez ve seans sonunda söz konusu emirler sistem tarafından iptal edilir.

Ürün gruplarına göre değişiklik gösteren ürünlerin depolama sürelerine  TÜRİB web sitesinden Lisanslı Depolar alanından ulaşabilirsiniz.

Ürün desteklemesi ödemelerinde başvuru usulleri ve destekleme esasları T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygulanan Cumhurbaşkanlığı Kararları temel alınarak yürütülmektedir. Söz konusu Karara istinaden 14.11.2021 tarihinde yayınlanan ve 24.03.2023 tarihinde yapılan değişiklikler ile son halini alan) Lisanslı Depolarda Muhafaza Edilen Tarımsal Ürünler İçin Destekleme Ödemesi Yapılması Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2021/30) içeriğinde; desteklerden faydalanılması için son depo kira ücreti faturasının ibrazı Tarım İl veya İlçe Müdürlüklerine teslimi zorunlu kılınmıştır. Diğer bir ifade ile kira desteği ödemesi için kira bedeline ilişkin faturanın lisanslı depo tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir. Söz konusu Tebliğe Borsamız web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Destekleme ödemeleri ve bahsi geçen Tebliğ’e ilişkin detaylı bilgiler Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden temin edilebilir.

Lisanslı Depolarda Muhafaza Edilen Tarımsal Ürünler İçin Destekleme Ödemesi Yapılması Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2021/30) içeriğinde ödeme için yapılacak başvuruda; – Kira desteği için; Lisanslı depo işletmesince üretici/üretici örgütü adına düzenlenmiş olan ve üzerinde isim/unvan, TC/Vergi No, fatura düzenlenme tarihi, ürün adı, ürün miktarı, ürünün depoya giriş tarihi ve ürünün depoda kaldığı gün sayısı bilgilerinin eksiksiz olarak yer aldığı depo kira ücreti faturası, – Nakliye desteği için; ürünün teslim edildiği lisanslı depo işletmesi, üretici/üretici örgütüne ait isim/unvan, TC/Vergi No, ili/ilçesi, ürün adı, ürün miktarı, depo teslim tarihi, referans numarası bilgileri bulunan, ELÜS İhraç Formu, – Analiz ücreti desteği için; üretici/üretici örgütü adına yetkili sınıflandırıcı tarafından düzenlenmiş ve üzerinde tarih, seri/sıra no, ürün adı, miktarı, analiz sayısı bilgilerinin yer aldığı analiz ücreti faturası veya aynı bilgilerin yer aldığı kasa alındısı makbuzunun aslı – Üretici örgütünün başvurusu halinde üreticilerden alacağı Tebliğ’in 2 numaralı ekinde yer alan taahhütname ve üretici örgütlerine kayıtlı çiftçi listesi, bilgilerini içeren tevsik edici belgeler sunulmalıdır.